سرچشمه علوم زمان

ابوعلي حسين بن عبدالله معروف به ابوعلي سينا در سال 370 هجري قمري در خرميشن از توابع بخارا متولد شد. پدرش عبدالله نام داشت و در دربار سامانيان محصل ماليات بود. وي در بلخ پرورش يافت و قرآن و ديگر علوم را آموخت. او در 18 سالگي از يادگيري همه علوم فارغ شد و در 21 سالگي شروع به تأليف و تصنيف کرد. وي در 22 سالگي پدر خود را از دست داد و متصدي شغل پدرشد اما به علت نابساماني اوضاع سياسي، بخارا را ترک گفت و به گرگانج- پايتخت امراي مامونيه خوارزم- رفت و در نزد خوارمشاه علي ابن مامون و وزيرش ابوالحسين احمد بن محمد سهيلي تقرب پيدا کرد ولي بعد از مدتي به خاطر شرايط حاکم از خوارزم گريخت و در نهايت به گرگان رفت. اين بار ابوعبيد جوزجاني-يکي از باوفاترين شاگردانش در برگشت او به گرگان به اوپيوست و دراين سفر بود که کتاب «المختصر الاوسط» و کتاب «المبداء و المعاد» و مقداري از کتاب معروف «قانون» و «نجات» را تأليف کرد.
ابوعلي سينا حدود سال 405 هجري قمري به ري رفت. ولي مدت زيادي درآن شهر باقي نماند و در اوايل سال بعد به قزوين و ازآنجا به همدان رفت و درآن شهر نه سال زندگي کرد. دراينجا مورد توجه شمس الدوله ديلمي قرار گرفت و در 406 هجري قمري به وزارت رسيد و تا سال 1411 هجري قمري دراين مقام باقي ماند.
در سال 412 هجري قمري بعد از مرگ شمس الدوله، بوعلي به خاطر نپذيرفتن مقام وزارت به زندان افتاد و چهار ماه در حبس به سر برد و دراين مدت تعدادي از کتب و رسالات مهم خود را تأليف کرد. شيخ الرئيس بعد از رهايي از زندان باز مدتي درهمدان بود و آنگاه ناشناخته با شاگردش ابوعبيد جوزجاني به اصفهان نزد علاء الدوله کاکويه رفت. آن پادشاه او را به گرمي و احترام بسيار پذيرفت. ابوعلي سينا از اين زمان تا آخر عمر در خدمت علاء الدوله بود.
در روز اول ماه رمضان سال 428 هجري قمري شيخ الرئيس ابوعلي سينا به دليل بيماري و در حالي که تنها 57 سال از عمرش مي گذشت در همدان دار فاني را وداع گفت و در همان جا مدفون شد.

1-قدرزندگي را بدانيد
 

اگر مي دانستيد که يک محکوم به مرگ هنگام مجازات تا چه حد آرزوي بازگشت به زندگي را دارد، آنگاه قدر روزهاي زندگي را که با غم واندوه سپري مي کنيد، بيشتر مي دانستيد و از عمر خود به بهترين شکل ممکن استفاده مي کرديد. هرکس که دنيا را دوست دارد دانش مي آموزد و هرکس بخواهد آخرت راهم داشته باشد در عمل مي کوشد.

2-در انتخاب نام فرزندان خود دقت کنيد
 

پدر و مادر بايد براي فرزندان خود نامي نيک انتخاب کنند زيرا نام خوب سبب مي شود که آدمي بکوشد تا اسمش مسماي واقعي در زندگي داشته باشد. پدر و مادر همچنين بايد از همان هنگام از شيرگرفتن کودک- زماني که همه تصور مي کنند هنوز براي شروع تربيت زود است- تربيت او را آغاز کنند.

3-براي فرزندان خود معلمي نيک رفتار برگزينيد
 

پدر و مادر بايد معلمي ديندار و خردمند و داراي اخلاق پسنديده براي فرزندان خود انتخاب کنند. آموزگار هم بايد خوشرو و با وقار و پاکيزه باشد. همچنين پدر و مادر بايد بکوشند تافرزندشان با کودکاني نيک اخلاق همدرس باشند زيرا کودک از کودک تقليد مي کند، به او انس مي گيرد و از او تاثير مي پذيرد.

4-علوم گذشته را نقد کنيد
 

بعضي چنان سرگرم ميراث علمي گذشتگان مي شوند که فرصت مراجعه به عقل خود را پيدا نمي کنند و اگر فرصتي هم به دست بياورند حاضر نيستند که اشتباهات و لغزش هاي گذشتگان را اصلاح و جبران کنند. تمام علوم گذشته بايد نقد شوند. اگر اين ميراث از دم تيغ تيز نقد به سلامت خارج شوند آن وقت قابل پذيرش مي شوند. تعصب در علم و فلسفه مانند هر تعصب ديگر نشانه خامي و بي مايگي است و هميشه به زبان حقيقت تمام مي شود.

5-بعضي صفات بي نيازي نمي آورد
 

چند چيز است که بعضي انسان ها هرچقدر هم از آنها بهره ببرند هيچ وقت از آنها بي نياز نمي شوند؛ خردمند هرچقدر هم عاقل باشد هرگز از مشورت بي نياز نمي شود، انسان حيله گر هرچقدر هم نيرومند شود هرگز از مکر و حيله بي نياز نمي شود و پارسا هرچقدر پرهيزگار باشد هرگز از عبادت کردن بي نياز نمي شود.

6-در زندگي شريکي شايسته برگزينيد
 

هر مردي براي حفظ دارايي خويش و نگهداري آن براي آينده نيازمند داشتن مسکن و ماواست واين همسر اوست که مي تواند دراين امر شريک و همراه مناسبي برايش باشد. زن شايسته شريک مرد؛ نگهبان مال او، جانشين او در خانه و امين او در تربيت فرزندان است. پس سعي کنيد همسري شايسته براي خويش برگزينيد.

7-به همسر خود احترام بگذاريد
 

مرد بايد همسر خود را تکريم کند. اگر مردي بخواهد زنش را به حسن رفتار و رعايت حرمت خويش ترغيب کند، راهي جز اين نخواهد داشت و هرگز با تهديد و اجبار نمي تواند به اين هدف مهم دست يابد. وقتي زن کرامت خود را به روشني حس کند، براي حفظ و تداوم آن بسيار مي کوشد چون از زوال و ازدست رفتن اين کرامت به شدت هراس دارد.

8-با چشم دل پروردگار را ببينيد
 

جمال شاهد ازلي (خداوند) را فقط با ديده بصيرت مي توان ديد و به وسيله خرد مي توان به کوي او راه يافت. ذات کبريايي پروردگار قابل ادراک نيست و فروغ او در باطن و ظاهر همه موجودات جلوه گر است. از هر موجودي پرتو نور او ساطع است و در هر ذره از ذات اين عالم نشاني از او مي توان يافت. هستي هر هستي به هستي خداي يگانه است.

9-استعداد کودکان را بسنجيد
 

برآورده کردن هرآنچه کودک مي طلبد و به آن گرايش دارد براي وي ممکن نيست بلکه بايد به او مطلبي را ياد داد که با ذوق و فهمش سازگار باشد.
اگر فراگيري همه علوم براي همه کس امکان پذير بود و به آساني به دست مي آمد، هيچ کس را نمي يافتيد که از فرهنگ بي بهره و با فنون مختلف آشنا نشود؛ اما چنين نيست و هرکس به دانش يا فني علاقه دارد چه بسا افرادي که از علم و فرهنگ لذت نمي برند. از اين رو بايد نخست استعدادها و توانايي هاي آنان را سنجيده و آنگاه دانش هاي سودمند و مناسب را به آنان فرا دهند.

10-در انتخاب دوست دقت کنيد
 

نشان دوست نيکو آن است که خطايي را که تو کردي از چشم ديگران بپوشاند و مخفي دارد، هرگاه لازم بود تو را پند دهد و هرگز راز تو را براي کسي آشکار نکند. پس در انتخاب دوست بسيار دقت کنيد.
منبع:نشريه همشهري مثبت، شماره مسلسل 182.